16. Fez, Chefchaouen, Lixus (30 januari t/m 2 februari 2023)

Hallo allemaal, 

na 4 weken reizen op het Afrikaanse continent, ben ik vanmiddag aangekomen in Spanje en dus weer binnen de veilige grenzen van de EU. Overigens doet Marokko ook veel aan veiligheid: minstens 8 controles (ticket, paspoort, douane) en Miep weer onder de scan en ook een drugshond dit keer. In Spanje was ik zo klaar: paspoort en de douaneman was zo onder de indruk dat ik 'sola' reisde, dat ik ongezien kon doorrijden. Het heeft zijn voordelen!

Op de valreep de laatste dagen in Marokko nog heel wat kilometers gemaakt nadat ik Fez (of Fes), de oudste van de vier Koningssteden, heb bezocht. Dat viel wat tegen. Ik had mij voorgenomen om de wandeling van de reisgids te volgen, maar ik raakte de draad heel snel kwijt. Ik trof wel een paar gerenoveerde Koranschooltjes (Medersa) aan en de poort van de moskee (mogen niet moslims niet in) en verder een groot doolhof van zeer nauwe steegjes waar weer van alles te krijgen is. Bovendien sterk stijgend en dalend. Ik werd er een beetje claustrofobisch van. Ik hou van overzicht vóór ik mij in de details verdiep en als je niet weet waar je loopt (en de gps doet het niet in dat doolhof) dan heb ik weinig rust meer en wil ik er zo snel mogelijk uit. Bovendien proberen de verkopers/gidsen/straataanwijzers constant je aandacht te krijgen. Madam, madam, ca va? Where are you from?  Welwillend antwoord ik dan ook nog: 'Holland/Pays-Bas'. Dat roept dan een reactie op in de vorm van een reeks plaatsnamen in Nederland, want iedereen heeft wel familie of kennissen in Nederland. Een enkeling roept ook nog: 'Allemachtig prachtig' in onvervalst Utrechts accent. Beetje vermoeiend. Uiteraard willen ze graag geld verdienen, maar op mij heeft het een averechts effect. Na een paar uur werd ik verleid om te eten in een restaurant met een dakterras met enig uitzicht over de medina. Daarvoor moest ik wel een paar stevige trappen op. De toegangspoort tot de medina (aan de buitenkant Fez- blauw en aan de binnenkant islamitisch groen) is wel de moeite waard. Deze poort (Bab Boujeloud) dateert uit 1913, dus heel nieuw vergeleken met de rest van de oude stad. De eerste bouwsels daarvan dateren uit de 9e eeuw. De gehele medina staat op de werelderfgoedlijst van Unesco. 

Ik ben op de fiets naar Fez gegaan. Qua afstand geen probleem (rond 11 km), maar Betsy heeft een enorme slag in het achterwiel. Ik vermoed dat bij het plakken van de band die er niet goed omheen is gelegd. De band loopt gelukkig niet leeg, maar ik moet er wel naar laten kijken. Maar los daarvan was het geen goed idee, omdat er alleen in het begin een apart (nieuw) fietspad naast de weg aanwezig is. De rest van de tijd was het manouvreren tussen het andere verkeer door. Met Miep ben ik nog een beetje beschermd, maar niet met Betsy. 

De vierde en laatste koningsstad is Meknes (de andere twee zijn Rabat en Marrakech). Dat ligt niet zo gek ver van Fez vandaan, maar die bewaar ik voor een volgende keer. Alle (grotere) steden in Marokko kennen ook een nieuwe stad uit de Franse tijd (Ville nouvelle). Die zijn vaak veel ruimer van opzet met brede boulevards met groene zones en palmbomen er tussen. De winkels zijn een beetje eenheidsworst: die zie je overal. In Marokko zien ze er wel wat 'morsiger' uit dan elders.

Met Chefchaouen heb ik mij zelf wel uitgedaagd. Ik was niet van plan om het Rifgebergte in te gaan, maar ik heb het toch gedaan. Het is het wit/blauwe stadje, 600 meter hoog tegen een berg aangebouwd en het ligt 220 km ten noorden van Fez. Wel op de route naar de ferry (Tanger Med), maar niet op de route naar Lixus (iets ten noorden van Larache aan de kust). Maar ik heb het gered, al vervloekte ik mijzelf wel toen ik dwars door Chefchaouen naar de camping werd geleid die zo ongeveer op het hoogste punt van het stadje ligt. Achteraf was er een minder steile route, maar mijn GPS vind het leuk om het moeilijker te maken voor mij en Miep. Ik dacht dat ik een slimme GPS had gekocht, maar dat valt dus tegen. Uiteindelijk gehaald en (lopend) afgedaald naar het centrum en daar nog wat foto's gemaakt. De Spanjaarden hebben hier hun sporen achtergelaten. Vandaar de witte huizen. De blauwe kleur heeft volgens de NKC te maken met de muggen: die hebben een hekel aan blauw kennelijk? Het is tot in detail doorgetrokken: zelfs een deel van de grafstenen is blauw. Wel een mooi gezicht. 

De route van 150 km - waarvan 100 km 'toeristisch' - dwars door het het noorden van Marokko van Chefchaouen naar Lixus, de romeinse nederzetting, is erg groen en mooi, maar voorlopig heb ik nu wel even genoeg van het geslinger en gehobbel op de R-wegen. Vanaf Lixus is het nog maar 120 km via de snelweg naar (de haven van) Tanger Med (dat is niet Tanger, maar ligt verder naar het oosten). Zo ben ik ook gekomen, maar nu ben ik met een boog langs de stad Tanger heen gereden. Ik was de enige bezoeker van Lixus en een aardige beveiliger wilde mij wel rondleiden. Uiteraard tegen een vergoeding. Aangezien er geen informatie op de site zelf aanwezig is, was ik daar wel blij mee. Hij vertelde dat er alleen in september archeologisch werk wordt verricht in opdracht van de Marokkaanse regering. Archeologen uit verschillende landen komen dan helpen. Het meeste wordt betaald door Marokko zelf, maar ook Italië betaalt mee. Het museum is pas vorig jaar geopend. Men denkt dat slechts 10% van de ruïnes zijn blootgelegd. Vóór de komst van de Romeinen in 44 na Christus bevonden zich hier al nederzettingen van de Feniciërs en Mauretaanse koningen. De plaats is strategisch, omdat het aan zee lag. Nu is een deel van die 'zee' (eigenlijk een soort van zoet/zout water lagune) land geworden waar zout wordt gewonnen. Er is zowel een moskee (in de richting van Mekka) als een 'Basiliek' en tempels. Het amphitheater is uniek voor Marokko. De Romeinen hebben natuurlijk ook weer prachtige thermen gebouwd. Helaas is het mozaïek van Poseidon in het lauwwaterbad door 'moderne vandalen' vernield (vandaar die beveiliging). Het mozaïek is wel te zien op een poster in het museum. Lixus had een boven- en een benedenstad en beiden waren door muren omgeven. Met enige verbeelding is nog iets te herkennen van het koninklijk paleis. Na 300 na Christus verloor de stad zijn betekenis, maar ze bleef tot in de 5e eeuw voortbestaan. Lixus is niet de grootste Romeinse nederzetting. Dat is Volubilis, dat ongeveer 30 km ten noorden van Meknes ligt. Mooie combi voor een volgende keer. 

Marokko heeft een aantal pluspunten en een aantal minpunten. De belangrijkste plussen zijn: het is aan de kust warmer dan Zuid-Spanje in januari, het is veel goedkoper (diesel E 1,30 per liter, campings/camperplaatsen/restaurants kosten ongeveer de helft vergeleken met Spanje), aardige mensen (behalve als ze wat van je willen) en goed internet. Daar staan ook minpunten tegenover: overal troep, verkeer is een chaos, slechte wegen, weinig tot geen wandel-/fietsmogelijkheden (maar dat heeft Spanje ook te weinig), zwerfhonden en katten (maar niet veel overlast van ondervonden) en armoede. Desalniettemin denk ik dat ik nog wel een keer terugga. Voor de kust (heerlijke golven), het paardrijden (ik ga die leuke berber nog een keer opzoeken) en Meknes/Volubilis en het cederbos bij Azrou. En wie weet: de Draavallei. Dit was een goede eerste kennismaking en het is mij meegevallen. 

Nu sta ik niet ver van Tarifa vandaan. Het is zo druk dat ik op de parkeerplaats van de camping sta. Ik stond vanmiddag al in de zee, maar ben er niet in gegaan. Ik kon kiezen tussen wier of rotsen. Dat viel tegen, want het was lekker weer. Morgen ga ik naar Cadiz. Daar is een camperplaats aan zee. Dan verder via de Portugeze kust.

Voorlopig weer even genoeg kijk- en leesplezier voor jullie. Geniet van het weekend. 

Groeten Annemiek