12. Rabat, Casablanca en Azemmour (12 t/m 15 januari 2023)

Hoi allemaal,

voor de eerste keer sta ik in Marokko op een gratis plek. En dat nog wel onder het toeziend oog van de Marokkaanse politie! Eigenlijk was hier aan de overkant een parkeerplaats waar ook campers mogen overnachten, maar van een vriendelijke politieman mocht ik op de piepkleine parkeerplaats van de politie zelf staan. Die dacht waarschijnlijk dat 'een vrouw alleen' wat meer bescherming nodig heeft. Het is erg druk hier. Zondagavond en dicht bij de strandpromenade van El Jadida, een van de drie Portugeze steden aan de kust. Ik heb het volgens mijn reisgids 'wonderschoon ommuurde stadscentrum' van El Jadida nog niet bekeken. Dat ga ik morgen doen. Het was wel mijn plan om het vanmiddag te doen, maar ik ben na mijn bezoek aan Azemmour (ook een Portugees stadje, maar veel kleiner) de zee in gedoken. Het is hier nog steeds prachtig weer en de zee roept. Ik heb na de duik een buitendouche genomen. Toen ik de zee uitkwam zaten daar een Marokkaanse man en vrouw in een strandstoeltje met een grote glimlach naar mij te kijken. Hij zei toen ik langs liep: 'very good'. Totaal niet verwacht, maar zo zie je maar. Toen ben ik nog even op zoek geweest naar een manege of stal om een rit op het strand te maken. Ik zag hoefafdrukken op het strand en El Jadida heeft iets met Arabische paarden. Er is ook een renbaan, maar daar was vandaag geen activiteit. Helaas liep mijn zoektocht op niets uit: een adres was niets en het andere maakte geen strandritten. Het komt nog wel. Eergisteren heb ik ook paarden gespot op het strand. Een jonge knul met 2 paarden, die toeristenritjes maakt, maar die ik misschien ook wel had kunnen overhalen om een vlotter ritje te maken. Ik zag hem na mijn duik en die was niet naast de camping (met de fiets ongeveer 10 minuten), dus ik had daarna geen zin meer om nog een keer heen en weer te gaan. 

Rabat is schoon! Niet alleen werd de straat aangeveegd in de buurt van het koninklijk paleis (alleen de soldaten gezien die op wacht staan), maar heel Rabat is netjes. Leuke overzichtelijke stad met een oude medina direct aan zee. Alleen de grote moskee was verborgen achter de overdekte nauwe straatjes met kramen. De minaret steekt er wel bovenuit. Eerst Kasba (= fort) Oudaya bezocht en het museum dat erin gevestigd is. Vooral aandacht voor traditionele sieraden en kleding. Rabat is al erg oud: de Romeinen hebben vele nederzettingen in Marokko gehad, waaronder op de locatie waar Rabat nu ligt. Ik heb nog geen enkele Romeinse ruïne gezien, maar dat komt omdat ik ze gemist heb. Ook in Casablanca, dus dat komt later (of op de terugweg) nog wel een keer. Zowel vanmorgen als in Rabat ben ik blijven hangen aan een heel gewiekste gids. Ze wijzen je de weg (zonder overigens iets gevraagd te hebben) en vervolgens blijven ze bij je en laten ze van alles zien. Ik heb het maar laten gebeuren, want ze laten je ook dingen zien, die je op eigen houtje niet zou vinden in die wirwar van straatjes. Ze vragen teveel (E 20 in Rabat en E 12 in Azemmour), maar ik ben er zelf bij. Ik kan ook niet afdingen. Rabat heeft wel een zichtbare, maar niet afgebouwde moskee. Dat moest de grootste worden: in 1195 werd begonnen met de bouw ervan, maar na de dood van degene die de bouw leidde werd het werk voorgoed gestaakt. De toren (=  minaret) is 44 meter hoog, maar had 80 meter moeten worden. Er zijn 360 zuilenstompen. Het was de bedoeling dat de moskee 180 x 140 meter moest worden met 12 poorten. Er is een mausoleum waarin de koningen van Marokko (voorheen sultans) begraven worden. Inmiddels liggen daar Mohammed V (regeerperiode 1956 - 1961) en zijn zoon Hassan II (1961 - 1999) er. De huidige koning is Mohammed VI en die schijnt minder hard te zijn dan zijn vader en vooral meer vrijheden aan vrouwen te geven. De onvoltooide minaret is vernoemd naar Hassan II.  Voor de twee ingangen van de moskee staan 2 paarden met ruiters op wacht. Die staan stil in een zandbak en één wacht duurt 1,5 uur. Dat valt nog mee, maar het zou niet mijn baan zijn. Rabat ligt naast de rivier Bou Regreg. Marokko lijkt geen waterprobleem te hebben, want de rivieren zijn goed gevuld. Ook Azemmour ligt aan een rivier en dat is de grootste van Marokko. En ook Mehdiyah (vorige blog) ligt aan een grote rivier. Niet op de foto, maar wel onderweg gezien: veel ooievaars op nesten op onder andere palen van hoogspanningskabels. 

Na een rustdag (mede in verband met het feit dat vrijdag de gebedsdag is én vrijdag de 13e) ben ik gisteren naar Casablanca gereden om de 3 na grootste moskee van de wereld te zien. De grootste is in Mekka, de tweede grootste staat in Medina en nummer 3 op een plateau dat een eind de zee insteekt bij Casablanca. Casablanca is met zijn ruim 4 miljoen inwoners de grootste stad van Marokko, terwijl het ruim een eeuw geleden nog een klein vissersdorp was. Vooral door de toenemende invloed van Franse handelaren en de daarmee gepaard gaande groei van de haven, maakten dat Casablanca groeide. Het groeide zo hard dat het nodig was om 2 medina's te bouwen om iedereen te huisvesten, maar ook daarbuiten werd hard gebouwd. Ik heb mij beperkt tot de moskee. Prachtige parkeerplek er vlak bij, maar ik moest tot 15 uur wachten om onder begeleiding van een gids naar binnen te mogen. Ook deze moskee is vernoemd naar Hassan II. Het is pas in 1986 in zee gebouwd en de enorme klus was in 6 jaar geklaard. Daarbij zijn honderden bouwvakkers omgekomen. Veiligheid zal niet hoog in het vaandel hebben gestaan. Het meest frappante vind ik nog dat het houten dak open kan. Het ziet er namelijk niet uit als een dak dat open kan. Het is nodig voor de ventilatie. Ook wordt koud water gebruikt om het gebouw in de zomer af te koelen. Dat loopt dan door geulen in de marmeren vloer. In de zomer kan het hier heel heet worden en met 25.000 gelovigen in het gebedsdeel en met ruim 100.000 in het gehele complex kan de temperatuur binnen hoog oplopen. Het is er erg schoon, want iedereen moest zijn schoenen in een zakje doen en op kousen- of blote voeten over tapijt of marmer verder. Mijn sokken waren na de rondleiding nog schoon. De Hassan II moskee is de enige functionerende moskee waar ook niet moslims mogen komen. We hoefden zelfs onze hoofden niet te bedekken. Iedereen had iets langs aan, dus ik weet niet of de benen bloot hadden mogen zijn. Vrouwen mogen ook komen tijdens het gebed, maar wel een etage hoger dan de mannen.  In het museum bij de moskee wordt uitleg gegeven over gebruikte materialen en werkwijze. De kosten van de bouw zijn beperkt gebleven door gebruik te maken van lokale materialen: hout, pleisterwerk, marmer, tin en andere metalen.

In Casablanca zijn ook nog 2 katholieke kerken, daterend uit de (franse) koloniale tijd: de Sacré Coeur (1930 - 1953) en de modernere Notre-Dame-de Lourdes (1956),  maar die heb ik niet bezocht. Ik heb in Marokko nog geen kerken gezien. 

Tot slot nog Azemmour: een van de drie steden aan de Atlantische kust die door de Portugezen eind 15e eeuw zijn gebouwd om handel te drijven. De andere 2 zijn El Jadida en - verder zuidelijk - Safi.  Azemmour ligt bijna tegen El Jadida aan, net over de rivier de Oum er-Rbia, de grootste rivier van Marokko. Het is vrij klein gebleven, waardoor er buiten de oorspronkelijke stadsmuren niet zo heel veel is bijgebouwd. Na de rondleiding door de gids zelf nog even door wat straten gelopen met kraampjes en winkeltjes met fruit, kleding, vis, groente, en van alles en nog wat. Ik heb een metalen theepot gekocht en mij laten verleiden tot het kopen van een sjaal door een man die aan een weefgetouw zat in het lokale ambachtshuis. Dat zag er erg goed verzorgd uit. Veel huizen zijn blauw geschilderd en hier vallen ook de vele muurschilderingen op. 

Zo weer een heel verhaal. Nog even een observatie: koeien worden hier ook 'uitgelaten'. Ze staan dus niet in de wei, maar worden met kleine aantallen ergens heen geleid waar wat gras te eten valt met iemand die ze in de gaten houdt. Ook zie je veel 'herders' met geiten en/of schapen in de bermen van de weg. 

Morgen dus El Jadida en dan ga ik via Oualidia verder naar het zuiden naar Essaouira en Agadir. Zuidelijker ga ik niet. Dan met een boog via het binnenland (in ieder geval Marrakech) weer naar het noorden. Het moet niet te koud zijn in het binnenland en ik moet een camping vinden met wasmachine en droger. Dat is hier een uitdaging. 

Groeten Annemiek

P.S. Er is kennelijk wel wijn te krijgen in winkels in Marokko. Er zijn zelfs Marokkaanse wijnen die voornamelijk voor eigen consumptie worden geproduceerd, maar ik heb ze nog niet kunnen vinden. Nog niet in de goede winkels geweest.